Artur Grottger, „Lud w kościele”

Aby uzyskać pełny efekt uaktualnienia w roku 2017, nazwisko Grabski zastąpić należy Waszczykowskim lub Karczewskim. Reszta nie wymaga żadnego komentarza.

Pośle Profesorze Stanisławie Grabski!
Dzieło twe zostało dokonane – już jutro może Polska powodowana Twą polityką zaślepienia partyjnego wyrzeknie się ostatecznie swych Kresów białoruskich, wyrzeknie się kraju. który przez kilkaset lat podzielał z nią bez szemrania i dolę i niedolę, który nieraz więcej przeniósł za swą polskość niż ta najukochańsza Macierz, a pomimo to nigdy się tej polskości nie wyrzekł i, gdy tego zachodziła potrzeba, zawsze solidarnie z nią występował, czy to w 1831 czy w 1863 roku, gdy żadnych nadziei należenia do Polski nie było, czy też podczas wyborów do pierwszej Dumy Rosyjskiej, gdy tylko dlatego by przypadkiem nie zabrakło jednego głosu przy uchwalaniu autonomii dla Kongresówki, nie zawahaliśmy się nawet narazić nasze stosunki z innymi mniejszościami narodowymi, czy to w 1917 r., gdyśmy wszelkimi środkami popierali formację jenerała Dowbor-Muśnickiego, pomimo tego iż wy, panowie z narodowej demokracji, dowodziliście w swych pismach, wydawanych za pieniądze czy kredyty wyłudzone od nas, kresowców, pod pozorem konieczności propagandy prasowej w sprawie polskiej w Paryżu czy też w Londynie, iż Kresy białoruskie nic Polskę nie obchodzą. Wyrzeknie się Polska tego kraju bez zapewnienia mu nawet prawa wypowiedzenia się co było w każdym razie Jej świętym obowiązkiem, bez wysłuchania jego woli, bez dania możności głośnego protestu w obliczu Europy jego przedstawicielom, nie dopuszczając do krzyku rozpaczy całego narodu przez usta drugiego Reytana.
Stanisławie Grabski! Odpowiedzialność za haniebny pokój, który narzuciłeś Polsce, pada na Ciebie. Pada na Ciebie i hańba oddania na mękę ostatecznego zmoskalenia tych milionów ludu białoruskiego tak haniebnie odepchniętego przez Polskę. Stanisławie Grabski! Imieniem tych milionów bądź przeklęty! Bądź przeklęty imieniem tych powstańców naszych, których kości bieleją po całej Rosji za udział w powstaniach!Bądź przeklęty imieniem tych wyzutych ze swego mienia uczestników powstań!Bądź przeklęty imieniem tych „opornych” umęczonych przez Moskwę za wytrwanie w „polskiej” wierze! Bądź przeklęty imieniem tych pokoleń, które wszystkiego sobie odmawiały, byleby piędzi ziemi nie oddać wrogowi!Bądź przeklęty imieniem tych męczenników naszych skatowanych przez Moskali na naszych Kresach! Stanisławie Grabski! Bądź przeklęty imieniem Tadeusza Reytana przez którego ciało sejm polski drugi raz przestępuje, uchwalając ten nowy rozbiór Polski!
Stanisławie Grabski! Niech świadomość, iż nie ma tej minuty i sekundy, kiedy by Twe imię nie było przeklinane, nie da Ci zamknąć spokojnie oczu, a gdy wreszcie staniesz przed Najwyższym, zdając rachunek ze swoich czynów, niech straszny głos: Kainie Grabski, cóżeś uczynił ze swych braci białoruskich? Niech Cię prześladuje w wieczności!
Kainie Grabski! Bądź kroć kroci razy przeklęty!

Prawnuk Tadeusza Reytana Henryk Grabowski

Warszawa, 13 kwietnia 1921 r. (list znajduje się w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej, opublikowany na podstawie: „Wyprawa w dwudziestolecie” Czesława Miłosza, Kraków 2000 r., s. 167-168).